شیخ «محمد حسین آل کاشف الغطا» (1294-1373 هجری قمری) یکی از مراجع دینی شیعه در روزگار معاصر بود که در دو عرصه علم و اجتماع به ایفای نقش فعال پرداخت. او در زمینه فعالیت های علمی آثار متعددی را تالیف کرده که برخی از آنها هنوز به چاپ نرسیده است. یکی از این آثار، تعلیقات وی بر شرح نهج البلاغه شیخ «محمد عبده» (متوفی 1323 هجری قمری)، مفتی الازهر و شاگرد و همکار سید جمال الدین اسدآبادی است. مقاله حاضر برآن است تا این تعلیقات را گزارش کند.

شیخ محمد حسین آل کاشف الغطا (1294–1373) یکی از مراجع دینی شیعه در قرن چهاردهم، تعلیقاتی بر شرح شیخ محمد عبده بر نهج البلاغه نوشته که برای نخستین بار به چاپ می رسد. بخشی از این تعلیقات (مربوط به بخش خطبه ها) در سفینه شماره 5 منتشر شد. و اکنون بخشی دیگر (مربوط به نامه ها و کلمات قصار) در این شماره منتشر می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

شاهان شیعی مذهب قاجار تلاش می کردند تا به تشیع وفادار بمانند. به همین سبب عالمان شیعی به تحولات سیاسی اجتماعی دوره قاجار واکنش نشان می دادند. طبیعتا عملکرد عالمان شیعی در برابر وقایع عصر قاجار برآمده از اندیشه فقهی آنان بوده است. بر این اساس در این پژوهش اندیشه فقهی و عملکرد سیاسی کاشف الغطاءدر برابر فتحعلی شاه قاجار مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا مشخص شود حاکمیت شاهان شیعه قاجار تا چه حد دارای مشروعیت بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد کاشف الغطاءمشروعیت عرضی شاه قاجار را بنابر ملاحظات سیاسی و ضرورت زمان پذیرفته است؛ بنابراین اندیشه وی همچون علمای دوره های قبل در قالب مشروعیت بخشی به اقدامات سلطان عادل جای می گیرد و کاشف الغطاء با هدف تشکیل حکومت اسلامی در مسایل سیاسی دخالت می کرده است. برآیند این اندیشه موجب تعدیل ملاحظات فقهی و تمایلات شخصی کاشف الغطاء و پذیرش ضمنی مشروعیت حاکمیت شاهان قاجار و شخص فتحعلی شاه شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بدون شک نویسندگان، ادبا وناقدان در سال های اخیر، توجه قابل ملاحظه ای به ادبیات تطبیقی داشته اند؛ زیرا ماهیت این نوع ادبیات، پژوهشگر را به تحقیق و جستجو در این زمینه سوق می دهد. با این وجود، تلاش های صورت گرفته در این زمینه، ناچیز به نظر می رسد و نیاز به دقت و کوشش بیشتری دارد. از اینرو، این نوشتار بر آن است تا با بررسی خوشبینی در شعر ایلیا ابوماضی و محمد حسین شهریار، سهمی هر چند کوچک در پژوهش های تطبیقی داشته باشد. نوشتار حاضر، با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی که شرط تطبیق را صرفا وجود زمینه های تاثیر و تاثر نمی داند، از این منظر به این پژوهش پرداخته است و می کوشد ضمن ارایه معنای خوشبینی و اشاره به جلوه های آن نزد بعضی از شاعران معاصر فارسی و عربی، به بررسی مفاهیم عمیق و ارزشمند تسلیم در برابر قضا و قدر، معاد، استفاده از طبیعت زیبای خداوند، ترویج محبت، عشق به زندگی، صبر و نکات مشترک و اختلاف در شعر آن ها بپردازد.پژوهش حاضر - در پایان - به این نتیجه می رسد که شهریار از ابوماضی خوشبین تر است؛ زیرا ابوماضی را نسبت به زندگی در پاره ای از موارد، دچار شک و تردید می بیند.

در پژوهش حاضر، برای دستیابی به الگوی شخصیتی و رفتاری «معلمان الهام بخش» در حوزه تربیت اسلامی، براساس چهار مولفه اولیه یعنی «وجهه علمی، شخصیت اخلاقی، نفوذ کلام و شاگردپروری»، جستجویی در احوالات شماری از مربیان حوزوی ایران در عصر معاصر صورت پذیرفت که در نهایت محمدحسین نایینی، محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری، به جهت شواهدی که حکایت از وجود مولفه های فوق در ایشان داشت، مورد گزینش نهایی قرار گرفتند. در ادامه، منابع مکتوب حول شخصیت این معلمان مطالعه گردید و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون، شصت و هشت خرده مضمون بازیابی شد. در گام بعدی، خرده مضمون ها در قالب دوازده مضمون سازمان دهنده و سه مضمون فراگیر «سلوک فردی، سلوک اجتماعی و سلوک تعلیمی» دسته بندی گردید. یافته های این پژوهش شامل خصوصیات و ویژگی های ارائه شده در قالب شبکه مضامین، الگویی از سلوک و منش «معلم الهام بخش» را ارائه نموده است.

نظریه حکومت مشروطه، نظریه ای است که در پاسخ به پرسش های تازه ای که به مقتضای عصر جدید و ضرورت های ناشی از آن برخاسته بود، تکامل پیدا کرد. مهم ترین این پرسش ها، قلمرو قدرت حکومت و آزادی مردم، جایگاه مردم در اداره جامعه و قانون گذاری برای آن، نهادهای توزیع و کنترل قدرت و. . . می باشند. این پرسش ها و دغدغه ها، بطور کلی بخش هایی از جامعه ایران عصر قاجار را نیز از خود متأثر ساختند، که از جمله آن ها، روحانیون (علما) می باشند. روحانیون بطور کلی از فردای انقلاب مشروطه، به دو دسته کلی تقسیم شدند؛ گروهی تحت عنوان مشروعه خواه، که به دلیل ناسازگار دانستن حکومت مشروطه با اسلام، به مخالفت با آن برخاستند، و گروهی تحت عنوان مشروطه خواه، که حکومت مشروطه را با احکام اسلام سازگار می دانستند و از این رو به حمایت از آن پرداختند، که مهم ترین شخصیت گروه اخیر، علامه میرزا محمدحسین نائینی است. نائینی را به دلیل تحولی که توانست در اندیشه سیاسی شیعه بوجود آورد، می توان یک نقطه عطف به حساب آورد. هدف این مقاله، بررسی چگونگی دفاع نائینی از حکومت مشروطه و چرایی وجوب، ضرورت و مشروعیت این نوع حکومت از دیدگاه وی است، اما پیش از آن، نگاه مختصری نیز به زمینه ها و شرایط تاریخی شکل گیری انقلاب مشروطه و همچنین رویارویی فکری علمای مشروعه خواه و علمای مشروطه خواه دارد.

در این پژوهش به افکار سیاسی و اجتماعی زعمای شیعه(خاندان کاشف الغطا، حجت الاسلام شفتی، محمد حسن نجفی، شیخ انصاری و میرزای شیرازی )همینطور برخی از مراجع مطرح درایران (ملا احمد نراقی، صاحب ریاض، محقق قمی و سید محمد مجاهد)از ابتدای حکومت قاجار تا پایان سلطنت ناصر الدین با تمسک به آثار فقهی ایشان پرداخته شده است، در طول این نگارش تحولات فکری فقها به قبل و بعد از جنگ دوم ایران و روس تقسیم می شود که در تبیین هویت و تبار تاریخی نظریه ولایت فقیه اهمیت ویژه ای داردو در صدد پاسخ به این سوال است که آیا نظریه ولایت فقیه یابه عبارت دیگر حکومت فقیه از گذشته وجود داشته یا صرفا در نیم قرن اخیر توسط برخی جریان ها در داخل ایران مطرح شده است؟ دراین نوشته به جایگاه مقام ولایت فقیه در دوره صفویه نیز اشاره ای شده که میتواند دربیان آنچه که بعد ها یعنی در دوره قاجار رخ میدهد کمک کننده باشد.